Уйқудан уйғонганда айтиладиган зикрлар
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтадилар: «Ухлаётган вақтингизда шайтон бўйнингизга учта тугун тугиб қўяди. Ҳар тугунни ҳаракатга келтириб, кеча ҳали узун, ётавер, дейди. Агар киши уйғониб, Аллоҳни зикр қилса, тугунларнинг бири ечилади. Агар таҳорат қилса, иккинчиси ечилади. Намоз ўқиса, тугунларнинг ҳаммаси ечилади ва киши нафси пок, фаол ва ғайратли бўлиб, тонг орттиради. Аммо уйқуда ётаверса, нафси ифлос, дангаса бўлиб уйғонади». Бухорий ва Муслим ривоятлари
Абу Ҳурайрадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам айтдилар: «Агар сизлардан биронтангиз уйқусидан уйғонса:
«Алҳамду лиллаҳиллазий родда ъалаййа руҳий ва ъафаний фий жасадий ва азина лий бизикриҳи», деб айтсин». (Маъноси: «Руҳимни менга қайтиб берган, жасадимни офиятда қилган ва ўзини зикр қилиш учун менга изн берган Аллоҳга ҳамд бўлсин.) Ибн Сунний бу ҳадисни саҳиҳ иснод билан ривоят қилганлар.
Оиша онамиз (р.а.) айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Бир бандага Аллоҳ таоло руҳини қайтиб берганида (уйғонганда):
«Ла илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу ла шарийка лаҳ, лаҳул мулку ва лаҳул ҳамду ва ҳува ъала кулли шай`ин қодийр», деса, гуноҳлари денгиз кўпигича бўлса ҳам, Аллоҳ таоло уни кечириб юборади», дедилар». Ибн Сунний ривоятлари
Оиша (р.а.) айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кечаси уйғониб қолсалар, ўн марта такбир, ўн марта таҳмид, ўн марта «субҳанналлоҳи ва биҳамдиҳи», ўн марта «субҳаналқудус» деб, ўн марта истиғфор, ўн марта таҳлил айтардилар. Сўнгра:
«Аллоҳумма инний аъузу бика мин зийқид дунйа ва зийқи йавмил қийамаҳ»ни ўн марта айтиб, намозни бошлардилар. (Маъноси: Эй Раббим, дунёнинг танглигидан, қиёматнинг торлигидан Сендан паноҳ тилайман.) Абу Довуд ривоятлари
Яна Оиша онамиз (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кечаси уйғонсалар:
«Ла илаҳа илла анта, субҳанакаллоҳумма ва биҳамдик, астағфирука лизанбий ва ас`алука роҳматак, Аллоҳумма зидний ъилман ва ла тузиғ қолбий баъда из ҳадайтаний ва ҳаб лий мин ладунка роҳмаҳ, иннака антал ваҳҳаб», деб айтар эдилар». (Маъноси: Сендан бошқа илоҳ йўқ. Сенга ҳамд айтиш билан Сени поклайман. Гуноҳларимга истиғфор айтаман. Раҳматингни сўрайман. Эй Раббим, илмимни зиёда эт. Ҳидоятга сол-ганингдан кейин қалбимни оғдирма. Ҳузурингдан менга раҳмат бер. Албатта, Сен кўплаб ато этгувчисан.) Абу Довуд ривоятлари
Кийим кийишда ўқиладиган дуолар
Кийим кийишда ва шу сингари амалларда бисмиллоҳни айтиш мустаҳабдир.
Абу Саид Худрий (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кўйлак, ридо ёки салла кийсалар, бисмиллоҳни айтиб, сўнг:
«Аллоҳумма инний ас`алука мин хойриҳи ва хойри ма ҳува лаҳу ва аъузу бика мин шарриҳи ва шарри ма ҳува лаҳу», деб ўқир эдилар. (Маъноси: Эй Раббим, Сендан унинг яхшисини ва унга бериладиган нарсанинг яхшисини сўрайман. Ва унинг ёмонидан ҳамда унга бериладиган нарсанинг ёмонидан паноҳ тилайман.) Ибн Сунний ривоятлари
Муоз ибн Анасдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким бирор кийим кийиб,
«Алҳамду лиллаҳиллазий касаний ҳаза ва розақонийҳи мин ғойри ҳавлин минний ва ла қувваҳ», деса, Аллоҳ унинг олдинги гуноҳларини кечиради», дедилар. (Маъноси: ўзгартирмасдан, қувватимни кетказмасдан менга ризқ берган ва мени кийинтирган Аллоҳга ҳамд бўлсин). Ибн Сунний ривоятлари
Янги кийим ёки янги пойабзал ва шунга ўхшаш нарсалар кийганда ўқиладиган дуолар
Янги кийим кийганда бисмиллоҳни айтиш мустаҳабдир.
Умар (р.а.) айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг: «Ким янги кийим кийиб, сўнг:
«Алҳамду лиллаҳиллазий касаний ма уварий биҳи ъавротий ва атажаммалу биҳи фий ҳайатий» дуосини ўқиб, сўнг эскирган кийимини садақа қилишни қасд қилса, у Аллоҳнинг ҳифзу ҳимоясида ва Унинг йўлида бўлади», деганларини эшитдим». (Маъноси: Авратларимни тўсиб, мени кийинтирган ва ҳаётимни гўзал қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин.) Термизий ривоятлари
Биродари янги кийим кийганда айтиладиган дуолар
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламга қора астарли кўйлак беришди. У зот: «Бу кўйлакни кимга раво кўрасизлар?» деб сўрадилар. Ҳеч ким индамади. Шунда: «Умму Холидни келтиринглар», дедилар. Умму Холид келганларидан кейин у зот кўйлакни муборак қўллари билан кийдирдилар ва: «Кийиб-кийиб тўздиргин», деб икки марта айтдилар. Имом Бухорий ривоятлари
Ибн Умардан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам Умарнинг (р.а.) эгнида бир ки-йим кўриб: «Бу янгими ёки ювилганми?» дедилар. Умар (р.а.): «Ювилган», дедилар. Шунда Расулуллоҳ:
«Илбас жадийдан ва ъиш ҳамийдан ва мут шаҳийдан саъийдан», яъни, «Янгисини кий, мақтовли яша, шаҳид бўлиб дунёдан ўт», дедилар. Ибн Можа ва Ибн Сунний ривоятлари
Кийим ва пойабзални кийиб-ечиш тартиби
Кийим, пойабзал, иштон ва шунга ўхшаш енгли, почали либосларни ўнг томонидан кийиб, чап томонидан ечиш мус-таҳабдир. Шу сингари, сурма қўйиш, мисвок ишлатиш, тирноқ олиш, мўйловни қисқартириш, қўлтиқ тукини юлиш, соч олиш, намоздан салом билан чиқиш, масжидга кириш, ҳожатхонадан чиқиш, таҳорат олиш, ғусл қилиш, таом ейиш, ичимлик ичиш, қўл бериб сўрашиш, Ҳажарул асвадни ушлаш, бировдан нарса олиш ҳамда бериш ва шунга ўхшаш ишлар ўнг томон билан бошланади.
Оиша (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ алайҳиссалом ҳар бир нарсани ўнг тарафдан бошлашни ёқтирар эдилар. Ҳатто, покланиш ва соч тарашда ҳам». Бухорий ва Муслим ривоятлари
Яна Оиша (р.а.) онамиз айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг ўнг қўллари покланиш ва таом учун, чап қўллари эса, хало ҳожати ва бошқа нохуш нарсалар учун эди». Абу Довуд ривоятлари
Ухлаш, ювиниш ёхуд бошқа эҳтиёжлар учун кийим ечилганида айтиладиган дуо
Анасдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Мусулмон киши кийимини ечмоқчи бўлса:
«Бисмиллаҳиллазий ла илаҳа илла ҳува», деб айтсин, шу сўз одам боласи аврати билан жин кўзи орасида пардадир», дедилар. (Маъноси: Ундан бошқа илоҳ йўқ бўлган Аллоҳнинг исми билан.) Ибн Сунний ривоятлари
Уйдан чиқаётганда ўқиладиган дуолар
Умму Салама онамиз (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйдан чиқаётиб:
«Бисмиллаҳи, таваккалту ъалаллоҳи. Аллоҳумма инний аъузу бика ан адилла ав удалла ав азилла ав узалла ав азлима ав узлама ав ажҳала ав йужҳала ъалаййа», деган дуони ўқир эдилар». (Маъноси: Аллоҳ номи билан. Аллоҳга таваккал қилдим. Эй Раббим, адашиш ва адаштирилишдан, тойилиш ва тойилтирилишдан, зулм қилиш ва зулм кўришдан, жоҳиллик қилиш ва менга нисбатан жоҳиллик қилинишидан Сендан паноҳ сўрайман.) Абу Довуд, Термизий, Насоий, Ибн Можа ривоятлари
Анасдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким уйидан чиққанида:
«Бисмиллаҳи, таваккалту ъалаллоҳи ва ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ» (Аллоҳ номи билан. Аллоҳга таваккал қилдим. Аллоҳдан ўзгада ўзгартиришг ҳам, қувват ҳам йўқдир), деса, унга:
«Куфийта ва вуқийта ва ҳудийта» (Ҳидоят қилиндинг, шайтондан сақландинг ва ҳимоя этилдинг), дейилади ва ундан шайтон узоқлаштирилади», дедилар». Абу Довуд, Термизий, Насоий ривоятлари
Уйга кираётганда ўқиладиган дуолар
Манзилга кираётганда бисмиллоҳни айтиб, зикрни кўпайтириб, уйда одам бўлсин-бўлмасин, салом бериб кириш мус-таҳабдир. Аллоҳ таоло Нур сурасининг 61-оятида: «Бас, қачон уйларга кирсангизлар, бир-бирларингизга Аллоҳ ҳузуридан бўлган муборак покиза саломни айтинглар (яъни, ассалому алайкум, денглар) » , деб буюради.
Анас (р.а.) айтадилар: «Расулуллоҳ менга: «Эй ўғилчам, уйингга кирсанг, салом бериб кир. Бу ишинг ўзингга ва аҳли аёлингга барака келтиради», дедилар». Имом Термизий ривоятлари
Абу Молик Ашъарийдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ алайҳиссалом: «Киши уйига кираётганида:
«Аллоҳумма инний ас`алука хойрал мавлажи ва хойрал махражи, бисмиллаҳи валажна ва бисмиллаҳи хорожна ва ъалаллоҳи роббина таваккална» (Эй Раббим, Сендан киришнинг ҳам, чиқишнинг ҳам яхшисини сўрайман. Аллоҳнинг исми билан кирдик. Аллоҳнинг исми билан чиқдик. Раббимиз Аллоҳга таваккал қилдик), деб айтиб, сўнгра аҳлига салом берсин», дедилар. Абу Довуд ривоятлари
Абу Умома Боҳилийдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Уч киши Аллоҳ таолонинг ҳимоясидадир: Аллоҳнинг йўлида ғазотга чиққан киши то шаҳид бўлиб, жаннатга киргунича ёки ўлжа-мукофотларни олиб қайтгунича; масжидга кетаётган киши ё вафот этиб, жаннатга киргунича ёки ажр-савобларни олиб (аҳлига) қайтгунича; уйига салом бериб кирган киши», дедилар. Ҳасан иснод билан Абу Довуд ривоят қилганлар.
Жобир ибн Абдуллоҳ (р.а.) айтадилар: «Расулуллоҳдан қуйидагиларни эшитдим: «Ким уйига кираётганида ва таом пайтида Аллоҳни зикр қилса, шайтон шерикларига: «Сизларга ётоқ ҳам, овқат ҳам йўқ», деб айтади. Ким уйига кираётиб, Аллоҳни зикр қилмаса, шайтон шерикларига: «Ётоқларингизга етишдингиз», дейди. Таом пайтида ҳам Аллоҳни зикр қилмаса, шайтон шерикларига: «Овқатгаям етишдингиз», дейди». Имом Муслим ривоятлари
Абдуллоҳ ибн Амр ибн Осдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам уйларига кундузи қайтсалар:
«Алҳамду лиллаҳиллазий кафаний ва аваний валҳамду лиллаҳиллазий атъаманий ва сақоний валҳамду лиллаҳиллазий манна ъалаййа, ас`алука ан тужийроний минан нар», деб айтар эдилар. (Маъноси: Менга бошпана бериб беҳожат қилган, мени едириб-ичирган ва кўп неъматларни инъом этган Аллоҳга ҳамд бўлсин. Ундан мени дўзахдан сақлашини сўрайман.) Ибн Сунний заиф иснод билан ривоят қилганлар.
Кечаси уйғонганда ва уйидан чиқаётганда ўқиладиган дуолар
Кечаси уйғонганда ва уйидан чиқаётганда, осмонга қараб, Оли Имрон сурасининг 190-оятидан то охиригача ўқиш мустаҳаб саналади.
Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кечаси уйғонсалар ёки уйларидан чиқсалар, Оли Имрон сурасини 190-оятидан бошлаб охиригача ўқир эдилар. Имом Бухорий ривоятлари
Ибн Аббос (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам кечаси турсалар, таҳажжуд ўқир, сўнг ушбу дуони айтар эдилар:
«Аллоҳумма роббана лакал ҳамд, анта қоййимус-самавати вал-арзи ва ман фийҳинна ва лакал ҳамд, лака мулкус-самавати вал-арзи ва ман фийҳинна ва лакал ҳамд, анта нурус-самавати вал-арзи ва ман фийҳинна ва лакал ҳамд, антал ҳаққ ва ваъдукал ҳаққ ва лиқоука ҳаққ ва қовлука ҳаққ вал-жаннату ҳаққ ван-нару ҳаққ ва Муҳаммадун ҳаққ вас-саъату ҳаққ. Аллоҳумма лака асламту ва бика аманту ва ъалайка таваккалту ва илайка анабту ва бика хосамту ва илайка ҳакамту, фағфирлий ма қоддамту ва ма аххорту ва ма асрорту ва ма аъланту. Антал муқаддим ва антал муаххир, ла илаҳа илла анта». Баъзи ривоятларда
«Ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ» зиёда қилинган. (Маъноси: Эй Раббим, Сенга ҳамд бўлсин. Сен осмонлару ер ва ундаги нарсаларни сақловчисан. Сенга ҳамд бўлсин. Осмонлару ер ва ундаги нарсалар Сенинг мулкинг. Сенга ҳамд бўлсин. Сен осмонлару ер ва ундаги нарсаларнинг нурисан. Сенга ҳамд бўлсин. Сен ҳақсан, ваъданг ҳақ, Сенга йўлиқиш ҳақ, сўзинг ҳақ, жаннат ҳақ, дўзах ҳақ, Муҳаммад алайҳиссалом ҳақ, қиёмат ҳақ. Эй Раббим, Сенга бўйин эгдим, Сенга иймон келтирдим, Сенга таваккал қилдим, Сенга қайтувчиман, хусумат қилиш Сенинг қўлингда, ҳукм чиқариш ҳам Сенинг қўлингда, олдингию кейинги, махфию ошкора гуноҳларимни мағфират қил. Сен энг аввалги ва энг охиргисан. Сендан бошқа илоҳ йўқ.) Имом Бухорий ва Муслим ривоятлари
Ҳожатхонага кираётганда ўқиладиган дуолар
Имом Термизий, Абу Довуд, Насоийларнинг ривоятларида:
«Бисмиллаҳ. Аллоҳумма инний аъузу бика минал хубси вал хобаис», деб келган.
Алидан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ҳожатхонага кираётганда бисмиллаҳни айтиш одам боласининг аврати билан жинлар кўзи орасида парда бўлади», дедилар.
Бу ҳадисни Термизий ривоят қилганлар ва: «Исноди унчалик кучли эмас», деб айтганлар. Юқорида зикр қилганимиздек, заиф ҳадисларга фазилатли ишларда амал қилинаверади. Баъзи биродарларимиз: «Бисмиллоҳ тўсилган жойда ёки саҳрода ҳам айтилаверади», дейишади. Баъзилари эса: «Аввал бисмиллоҳ, сўнг «Аллоҳумма инний аъузу бика минал хубси вал хобаис» айтилади», деб айтишган.
Ибн Умардан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожатхонага кирсалар:
«Аллоҳумма инний аъузу бика минар рижсин нажаси ал-хобийсил мухбиси аш-шайтонир рожийм», деб ўқир эдилар. (Маъноси: Эй Раббим, кир, нажас, ифлос, ифлослик қилувчи, (Аллоҳнинг даргоҳидан) қувланган шайтондан паноҳ тилайман.) Ибн Сунний ва Табароний ривоятлари
Ҳожатхонада сўзлашиш ва зикр қилишни манъ этиш
Хоҳ яланглик-саҳрода бўлсин, хоҳ пана жойда, ҳожат чиқараётиб сўзлашиш ва зикр қилиш макруҳдир. Фақат зарурат юзасидан рухсат берилган. Баъзи биродарларимизнинг фикрича, акса урса, ҳамд айтилмайди, акса уриб, ҳамд айтганга жавоб берилмайди, саломга алик олинмайди, муаззинга ижобат қилинмайди. Чунки бу ҳолатида мусулмон киши жавобга мустаҳиқ эмас. Жавоб бериши макруҳ ҳисобланади. Аммо ҳаром эмас. Лекин акса урганида тилини қимирлатмасдан, қалби билан ҳамд айтса, зарари йўқ. Шунингдек, жимоъ пайтида ҳам айтиш безарардир.
Ибн Умар (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам бавл(пешоб) қилаётганларида бир киши у зотга салом берди. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам унинг саломига алик олмадилар». Имом Муслим ривоятлари
Ҳожатда ўтирган кишига салом беришдан қайтариш
Биродарларимиз айтишади: «Ҳожатда ўтирган кишига салом бериш макруҳдир. Мабодо, салом берилса, жавоби шарт эмас». Юқоридаги бобда келган Ибн Умар ва Муҳожирлар ривоят қилишган ҳадислар бунинг далилидир.
Ҳожатхонадан чиқаётганда айтиладиган дуо
Расулуллоҳ алайҳиссалом ҳожатхонадан чиққанларида:
«ғуфронака» (Сенинг мағфиратингни сўрайман ) ва «алҳамду лиллаҳиллазий азҳаба ъаннил аза ва ъафаний» (мендан азиятларни кетказиб, офиятда қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин), деб айтар эдилар. Аввалгисини Абу Довуд ва Термизий, кейингисини Насоий ва Ибн Можалар ривоят қилишган.
Ибн Умардан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам ҳожатхонадан чиқсалар:
«Алҳамду лиллаҳиллазий азақоний лаззатаҳу ва абқо фиййа қувватаҳу ва дафаъа ъанний азаҳу», деб айтардилар. (Маъноси: Мени (таомнинг) лаззатидан баҳраманд қилган ва менда унинг қувватини қолдирган, сўнг мендан азиятини даф қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин.) Ибн Сунний ва Табароний ривоятлари
Таҳоратдан олдин ўқиладиган дуо
Юқорида айтилганидек, бисмиллоҳни айтиш мустаҳабдир.
Таҳорат қилганда ўқиладиган дуолар
Абул Фатҳ Наср Мақсидий: «Бисмиллоҳдан кейин таҳоратнинг бошида қуйидаги дуони ўқиш мустаҳаб», дейдилар:
«Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу ла шарийка лаҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳ». (Маъноси: Аллоҳдан бошқа илоҳ йўқ ва Унинг шериги ҳам йўқ деб ва Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳнинг бандаси ва расули деб гувоҳлик бераман.)
Абул Фатҳ Наср Мақсидий таҳорат қилиб бўлгандан кейин ушбу дуо ўқилади дейдилар:
«Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу ла шарийка лаҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳ. Аллоҳуммажъалний минат таввабийна важъалний минал мутатоҳҳирийн. Субҳанакаллоҳумма ва биҳамдик. Ашҳаду алла илаҳа илла анта астағфирука ва атубу илайка». (Маъноси: Якка Аллоҳдан бош-қа илоҳ йўқ ва Унинг шериги ҳам йўқ, Муҳаммад соллаллоҳу алайҳи васаллам Аллоҳнинг бандаси ва расули деб гувоҳлик бераман. Эй Раббим, бизларни тавба қилувчилардан ва покланувчилардан қил. Эй Раббим, Сенга ҳамд айтиш билан Сени поклайман. Гувоҳлик бераманки, Сендан бошқа илоҳ йўқ. Сенга истиғфор айтаман ва Сенга тавба қиламан.)
Умар ибн Хаттобдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким таҳорат қилиб бўлиб:
«Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ваҳдаҳу ла шарийка лаҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳу», деса, унга жаннатнинг саккизта эшиги очилиб, хоҳлаганидан кираверади», дедилар. Имом Муслим ривоятлари
Термизий «Аллоҳуммажъалний минат таввабийна важъалний минал мутатоҳҳирийн» калимасини зиёда қилганлар.
Ибн Умардан ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Ким таҳорат қилганидан кейин, гапиришдан олдин:
«Ашҳаду алла илаҳа иллаллоҳу ва ашҳаду анна Муҳаммадан ъабдуҳу ва росулуҳ», деса, икки таҳорат орасидаги гуноҳлари кечирилади», дедилар. Бу ҳадисни Дора Қутний заиф иснод билан ривоят қилганлар.
Усмон ибн Аффон (р.а.) ривоят қилган ҳадисда:
«Ла илаҳа иллаллоҳ» калимасини уч марта такрорлаш айтилган. Ибн Сунний заиф иснод билан ривоят қилганлар.
Баъзи фақиҳлар, ушбу зикр ва дуоларни таҳоратдан ке-йин қиблага юзланган ҳолда айтилади, дейишади.
Таҳорат мобайнида ҳар бир аъзо ювилаётганда ўқиладиган дуолар бор, аммо уларнинг бирортаси ҳам Расулуллоҳдан ворид бўлмаган. Лекин салаф уламоларимиз бу зикрларни айтишни мустаҳаб дейишган.
Оғиз чайқаётганида:
«Аллоҳуммасқиний мин ҳавзи набиййика соллаллоҳу алайҳи васаллама каъсан ла азмау баъдаҳу абада» (Эй Раббим, мени пайғамбарнинг ҳавзидаги сув билан суғор, ундан кейин ҳеч ҳам чанқамайин), дейилади.
Бурун чайқаётганида:
«Аллоҳумма ла таҳримний роихата наъиймика ва жаннатик» (Эй Раббим, неъматларинг ва жаннатингнинг ҳидидан мени маҳрум қилма), дейилади.
Юзни юваётганида:
«Аллоҳумма баййиз важҳий йавма табйаззу вужуҳун ва тасвадду вужуҳ» (Эй Раббим, юзлар оқ ва қора бўладиган кунда юзимни оқ қилгин), дейилади.
Икки қўл ювилаётганида:
«Аллоҳумма аътиний китабий бийамийний, Аллоҳумма ла туътиний китабий бишималий» (Эй Раббим, номаи аъмолимни ўнг қўлимдан бер, чап қўлимдан берма), дейилади.
Бошга масҳ тортилаётганида:
«Аллоҳумма ҳаррим шаърий ва башарий ъалан нари ва азолланий таҳта ъаршика йавма ла зилла илла зиллук» (Эй Раббим, сочимни ва юзимни дўзахга ҳаром қил ва мени соялар бўлмайдиган кунда аршингни остида соялантир), дейилади.
Икки қулоққа масҳ тортилаётганида:
«Аллоҳуммажъалний миналлазийна йастамиъунал қовла файаттабиъуна аҳсанаҳ» (Эй Раббим, сўзларни эшитиб, уларнинг яхшисига эргашадиганлардан қил), дейилади.
Икки оёқ ювилаётганида:
«Аллоҳумма саббит қодамаййа ъалас-сирот» (Эй Раббим, сирот кўпригида қадамимни собит қил), деб ўқилади.
Абу Мусо Ашъарий (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳга таҳорат учун сув олиб бордим. У зот таҳорат қилиб бўлиб:
«Аллоҳуммағфирлий занбий ва вассиъ лий фий дарий ва барик лий фий ризқий» (Эй Раббим, гуноҳларимни кечир. Ўовлимни кенг қил ва ризқимга барака бер), деган дуони ўқидилар. Мен: «Эй Расулуллоҳ, сизнинг шундай-шундай деб ўқиётган дуоингизни эшитдим», дедим. Расулуллоҳ: «Бирор нарсани ўқимай ташлаб кетдимми?» дедилар». Насоий ва Ибн Сунний саҳиҳ иснод билан ривоят қилишган.
Ғусл қилаётганда айтиладиган зикрлар
Ғусл қилувчи таҳорат олганида нимани зикр қилса, ўшаларни айтади. Бисмиллоҳдан тортиб ҳаммасини. Жунуб билан ҳайз кўрган аёлнинг бунда фарқи йўқ. Баъзи биродарларимиз: «Агар жунуб бўлган ёки ҳайз кўрган бўлса, бисмиллоҳни айтмайди», дейишган. Лекин уларнинг бисмиллоҳни зикр қилишлари афзалроқдир. Фақат бисмиллоҳни айтиш билан улар Қуръон тиловатини қасд қилмасликлари керак.
Тайаммум қилганда айтиладиган дуо
Тайаммум қилувчи киши, ҳоҳ у жунуб, хоҳ ҳайз кўрган аёл бўлсин, бисмиллоҳни айтиши мустаҳаб. Аммо юзи ва кафтига турпоқ суртгандаги ўқиладиган дуолар ҳақида бирор нарса кўрмадик.
Масжидга кетаётганда ўқиладиган зикрлар
Ибн Аббосдан (р.а.) ривоят қилинади. У зот холалари Маймунанинг (р.а.) уйларида тунаб қолганларида, Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васалламнинг қуйидаги ишларига гувоҳ бўлганини айтадилар: «Набий соллаллоҳу алайҳи васаллам муаззиннинг бомдодга айтган азонини эшитдилар, сўнг намозга кетатуриб, қуйидаги дуони ўқидилар:
«Аллоҳуммажъал фий қолбий нурон ва фий лисаний нурон важъал фий самъий нурон важъал фий басорий нурон важъал мин холфий нурон ва мин амамий нурон важъал мин фавқий нурон ва мин таҳтий нурон, Аллоҳуммаътиний нуро» (Эй Раббим, қалбимда нур қил, тилимда нур қил, қулоҚимда нур қил, кўзимда нур қил, орқамдан нур қил, олдимдан нур қил, устимдан нур қил, остимдан нур қил, эй Раббим, менга нур ато эт). Муслим ривоятлари
Билол (р.а.) айтадилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам намозга чиқсалар, қуйидаги дуони ўқир эдилар:
«Бисмиллаҳи аманту биллаҳи таваккалту ъалаллоҳи ла ҳавла ва ла қуввата илла биллаҳ. Аллоҳумма биҳаққис соилийна ъалайка ва биҳаққи махрожий ҳаза фаинний лам ахружҳу ашаран ва ла батаран ва ла рийа`ан ва ла сумъатан, хорожту ибтиҚоа марзотика ваттиқоа сахотик, ас`алука ан туъийзаний минан нар ва тудхиланий ал-жаннаҳ». (Маъноси: Аллоҳнинг исми билан. Аллоҳга иймон келтирдим. Аллоҳга таваккал қилдим. Аллоҳдан бошқада ўзгартириш ва қувват йўқ. Эй Раббим, сўровчилар ҳаққи ва чиқувчилар ҳаққи, мен такаббурлик, куфроналик, риёкорлик ёки овоза бўлиш учун чиққаним йўқ. Бу чиқишимдан мақсад розилигингни талаб қилиш, Ғазабингдан қўрқиш, дўзахдан паноҳ тилаб, жаннатга киришни сўрашдир). Ибн Сунний бу ҳадисни заиф деганлар.
Масжидга кираётганда ва ундан чиқаётганда ўқиладиган дуолар
«Аъузу биллаҳил ъазийм ва биважҳиҳил карийм ва султониҳил қодийм минаш шайтонир рожийм. Алҳамду лиллаҳ. Аллоҳумма солли ва саллим ъала Муҳаммадин ва ъала али Муҳаммад. Аллоҳуммағфирлий зунубий вафтаҳлий абваба роҳматик» (Улуғ Аллоҳнинг карим сифатли юзи ва азалий султонлиги билан шайтондан паноҳ тилайман. Аллоҳга ҳамд бўлсин. Аллоҳим, Муҳаммадга ва у зотнинг оилаларига саловот ва саломлар ёғдир. Эй Раббим, гуноҳларимни кечир ва менга раҳматинг эшикларини оч), деб, бисмиллоҳни айтиб, ўнг оёқ билан кирилади. Чиқишда эса, аввал чап оёқ қўйилади.
Абдуллоҳ ибн Амр ибн Ос (р.а.) ривоят қиладилар: «Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга кирсалар:
«Аъузу биллаҳил ъазийм ва биважҳиҳил карийм ва султониҳил қодийм минаш шайтонир рожийм», дер эдилар. Агар мана шу дуо ўқилса, шайтон: «Бошқа кунларда ҳам мендан муҳофаза қилинди», деб айтади». Абу Довуд ривоятлари
Абдуллоҳ ибн Ҳасан оналаридан, оналари момоларидан ривоят қиладилар. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга кирсалар, Аллоҳга ҳамд айтиб, бисмиллаҳ, дер эдилар. Сўнгра:
«Аллоҳуммағфир лий вафтаҳлий абваба роҳматик»ни ўқирдилар. Масжиддан чиқсалар:
«Аллоҳуммафтаҳ лий абваба фазлик» (Эй Аллоҳим, менга фазлинг эшикларини оч), деб ўқир эдилар. Ибн Сунний ривоятлари
Абу Умомадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ алайҳиссалом айтдилар: «Агар бирортангиз масжиддан чиқишни хоҳласа, иблис аскарларини чақиради. Ва асаларилар амирларининг олдида жамланишгандек, улар ҳам жамланишади. Шунинг учун масжид эшиги олдида турсангиз:
«Аллоҳумма инний аъузу бика мин иблийса ва жунудиҳ» (Аллоҳим, мен иблисдан ва унинг аскарларидан Сендан паноҳ тилайман), деб айтинглар. Шунда шайтон зарар бермайди». Ибн Сунний ривоятлари
Масжид ичида ўқиладиган дуо
Масжидда зикрлар – тасбиҳ, таҳлил, таҳмид, такбирлар айтиш ва Қуръон тиловат қилиш мустаҳабдир. Шунингдек, Расулуллоҳнинг ҳадислари, фиқҳ илми ва бошқа шаръий илмларни ўқиш ҳам фазилат саналади.
Аллоҳ таоло Қуръони каримнинг Нур сураси 36-оятида:
«Аллоҳ уларни (масжидларни) баланд кўтариб (бино) қилинишига ва уларда ўзининг номи зикр этилишига изн берган (яъни, амр қилган) эди. У (масжидларда) эртаю кеч У зотни поклайдиган кишилар бордир...» дейди. Ҳаж сурасининг 30-оятида айтадики:
«Ким Аллоҳ ҳаром қилган нарсаларни ҳурмат (риоя) қилса, бас, бу Парвардигори наздида ўзи учун яхшидир» . Яна Ҳаж сурасининг 32-оятида дейди:
«Ким Аллоҳнинг қонунларини ҳурмат қилса, бас, албатта (бу ҳурмат) дилларнинг тақводорлиги сабабли бўлур» .
Бурайдадан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам: «Масжид нима учун қурилган бўлса, ўшанга асослангандир», дедилар. Имом Муслим ривоятлари
Анасдан (р.а.) ривоят қилинади. Расулуллоҳ соллаллоҳу алайҳи васаллам масжидга бавл қилган аъробийга: «Масжидда бавл этиш ёки ифлослик қилиш дуруст эмас. Балки унда Аллоҳ зикр қилинади, Қуръон ўқилади», дедилар. Имом Муслим ривоятлари
Баъзи биродарларимиз айтишадики: «Ким масжидга кириб, таҳорати йўқлиги ёки иши зарурлиги туфайли «Таҳий-йатул масжид» намозини ўқий олмаса, тўрт марта «Субҳаналлоҳи валҳамду лиллаҳи ва ла илаҳа иллаллоҳу валлоҳу акбар», деб айтиши мустаҳабдир. Баъзи салаф олимлари шундай қилишган. Унда зарар йўқдир.
